แบบนี้ก็มีด้วย! Birthday Blues ภาวะซึมเศร้าในวันเกิดตัวเอง
ตอนเด็กๆ เวลาถึงวันเกิดทีไรก็จะดีใจทุกครั้ง เพราะเราจะได้กินเค้ก ได้ของขวัญวันเกิด หรือบางบ้านก็ให้เป็นเงินถุงจากปู่ย่าตายาย ซึ่งส่วนมากก็มักไม่ได้หรอก โดนแม่บอก “เดี๋ยวเก็บไว้ให้ โตมาค่อยใช้” แต่ก็จะมีบางคนที่พอเราอายุมากขึ้น เจนโลกมาจัดๆ เมื่อถึงวันเกิดตัวเองแต่ละปีกลับให้ความรู้สึกดิ่ง เศร้า หรือขาดความสนใจในหลายๆ อย่างไป ซึ่งอาการแบบนี้น่าจะเข้าข่าย Birthday Blues หรือ “ภาวะซึมเศร้าในวันเกิด” ได้
แต่ก่อนจะกังวลกันไปมากกว่านี้ อยากให้ทุกคนสบายใจได้ เพราะ Birthday Blues ไม่ถูกจัดเป็นประเภทหนึ่งของโรคทางจิตแต่อย่างใด เป็นเพียงแค่ความรู้สึกที่คล้ายๆ ภาวะซึมเศร้าที่เข้ามาในช่วงเวลานั้นเท่านั้น
Birthday Blues คืออะไร ใช่ซึมเศร้าหรือเปล่า?
ที่น่าแปลกก็คือภาวะนี้มักเกิดขึ้นกับผู้ใหญ่เป็นส่วนใหญ่ ส่วนหนึ่งมาจากประสบการณ์แย่ๆ ที่เกิดขึ้นกับงานวันเกิดครั้งก่อนๆ หรือมีงานวันเกิดในช่วงที่ชีวิตกำลังผ่านความยากลำบากอยู่ ทำให้ภาวะนี้พบในเด็กได้น้อยมาก แต่อย่างไรก็ตาม Birthday Blues ก็ยังเกิดได้จากหลายสาเหตุมากๆ ซึ่งก็ต้องไปดูว่าอะไรที่เป็นต้นเหตุให้คนคนนั้นรู้สึกดาวน์ได้ เช่น
1. มีต้นเหตุจากโรคซึมเศร้าที่เป็นอยู่ก่อนแล้ว
2. มีประสบการณ์แย่ๆ เกี่ยวกับวันเกิดในวัยเด็ก เช่น เคยโดนคนรู้จักพังงานวันเกิดตัวเอง หรือพอจัดงานวันเกิดแล้วนึกว่าเพื่อนๆ จะมากันเยอะ แต่วันจริงกลับมากันน้อยกว่าที่คิด หรือไม่มีใครมาเลย
3. คาดหวังกับวันเกิดมากเกินไป ถ้าใครที่ที่บ้านจัดงานวันเกิดใหญ่โตให้ตั้งแต่เด็ก พอโตเราก็จะรู้สึกว่า จะจัดงานวันเกิดให้น้อยหน้ากว่าปีก่อนไม่ได้ ต้องจัดให้ใหญ่เท่าหรืออลังการกว่าเท่านั้น เพราะกังวลว่าถ้าจะไม่เท่ากับปีก่อนๆ จะโดนเอาไปนินทา
4. รู้สึกแย่กับอายุที่มากขึ้น บางคนกังวลมากว่าเมื่อถึงวันเกิดตัวเองทีไร นั่นหมายความว่าอายุเรายิ่งเยอะขึ้น ความคาดหวังในชีวิตเราก็มากตาม บางคนอาจจะเก็บเอาไปคิดมากจนมีความคิดประมาณว่า “ปีนี้จะ 38 แล้ว แต่ยังไม่มีของอะไรเป็นชิ้นเป็นอันเลย บ้านก็ไม่ได้ซื้อ แฟนก็ไม่มี แค่คนคุยเข้ามายังหาแทบไม่ได้เลย”
อาการเป็นยังไงหนอ ไหนบอกหมอหน่อย
Dr. Lira de la Rosa นักจิตวิทยาคลินิก และนักวิจัยประจำมหาวิทยาลัยนิวยอร์ก บอกว่าอาการของ Birthday Blues มีความคล้ายคลึง และไม่ได้ต่างอะไรไปจากซึมเศร้าทั่วไป ซึ่งก็จะมีลักษณะสัญญาณนำมาก่อน ที่บอกได้เลยว่าน่าจะเข้าข่ายซึมเศร้าในวันเกิดได้อยู่ ได้แก่
1. อารมณ์เปลี่ยน มูดเปลี่ยนในช่วงระยะเวลาก่อนจะมีวันเกิด หรือหลังวันเกิดไปแล้ว (อารมณ์หน้า 7 หลัง 7)
2. ปฏิเสธไม่อยากจัดงานวันเกิด ไม่มีแผนว่าจะจัดงานวันเกิด ไม่เชิญใครมางานทั้งนั้น
3. พยายามเลี่ยง ไม่อยากให้ถึงวันเกิดตัวเอง พอถึงวันเกิดก็จะหายตัว ติดต่อไม่ได้ แยกตัวเองออกมาอยู่คนเดียว เงียบๆ
4. รู้สึกดิ่งๆ ดาวน์ๆ หรือเศร้าง่ายกว่าปกติ โดยสังเกตว่ามักเป็นในช่วงที่จะมีวันเกิด
5. ร้องไห้บ่อย
6. ครุ่นคิดถึงอดีต คิดถึงความสำเร็จที่ยังไม่ได้เริ่ม หรือยังทำไม่เสร็จบ่อยๆ กว่าปกติ
7. เครียด/กังวลถึงเวลาในชีวิตที่เหลืออยู่
8. ขาดความสนใจในสิ่งที่เคยสนใจ กินไม่ได้ นอนไม่หลับ
9. โฟกัสอะไรแต่ละทียากขึ้น
รับมือยังไงดี
สูดหายใจเข้าลึกๆ ทำใจให้โล่งๆ นับ 1-3 แล้วทำตามแต่ละข้อนี้ได้เลย
1. เริ่มต้นวันด้วยความสดใส ถ้าตื่นขึ้นมาตอนเช้าเราก็จะเครียดกับวันเกิดตัวเองอีก กังวลว่าเมื่อไหร่จะพ้นๆ ไป ให้ลองเปลี่ยนกิจกรรมตอนเช้าที่มีอยู่เดิมให้ทำอะไรดีๆ ขึ้นบ้าง เช่น ลิสต์สิ่งที่รู้สึกขอบคุณในชีวิต ลองอาหารเช้าเมนูใหม่ หรืออาหารจานโปรดที่กินแล้วต้องใจฟู หรือทำสิ่งที่ชอบ เช่น ดูหนังในเตียง ออกไปวิ่ง ถ้าต้องไปทำงาน ลองแวะซื้อเครื่องดื่มหรือของโปรดให้ตัวเองระหว่างทาง
2. ฉลองตามใจฉัน วันเกิดเป็นวันที่เราสามารถตามใจตัวเองได้ ถ้าชอบงานใหญ่ก็จัดไป แต่ถ้าชอบเวลาอยู่กับครอบครัวมากกว่า จะจัดให้เล็กๆ เป็นกันเองก็ย่อมได้
3. อย่าวางแผนมากเกินเหตุ การมีแผนงานวันเกิดมากเกินไปอาจทำให้เครียด ลองจัดงานวันเกิดให้เรียบง่าย simple ขึ้นเพื่อลดความกดดันจากความผิดหวัง และอย่าคาดหวังกับงานมากเกินไป
4. ทำตัวให้ยุ่ง ถ้ารู้สึกเศร้า ลองทำหาอะไรทำให้ยุ่งทั้งวัน เพื่อให้วันนั้นผ่านไปไว และสามารถลืมความรู้สึกแย่ๆ ไปได้
5. คิดบวกเสมอ คิดบวกที่ไม่ได้แปลว่าจะไปบวกกับใคร แทนที่จะรู้สึกแย่กับสิ่งที่ยังไม่สำเร็จ ลองมองกลับไปดูสิ่งที่เคยทำได้ดี จะได้รู้สึกภูมิใจในตัวเอง
6. บอกคนอื่นล่วงหน้า ถ้ากลัวว่าคนจะลืมวันเกิดเรา ไม่มีอะไรผิดถ้าจะแจ้งให้เพื่อนและครอบครัวรู้ล่วงหน้า หรือไปเชิญเขาด้วยตัวเองก็จะดี แต่ถ้าเป็นไปได้ อยากแนะนำว่าเชิญแค่คนที่สนิทใจจริงๆ มาจะดีกว่า 2-3 คนก็ได้ จำเอาไว้ “ทำชีวิตให้มัน simple เข้าไว้”
7. เศร้าตอนไหน เศร้ากี่โมง บอกตัวเองไป ยอมรับให้ได้ก่อนว่าเราอาจรู้สึกเศร้าในวันเกิดได้ แต่อย่าปล่อยให้เศร้าทั้งวัน ย้ำเตือนตัวเองว่าถ้าตอนเช้าเศร้าแล้ว ก็เศร้าให้สุด แล้วเวลาที่เหลือก็ออกไปหาอะไรทำ
8. ไม่พึ่งพาคนอื่นมากเกินไปในการทำให้เรามีความสุข วางแผนทำสิ่งที่ชอบเพื่อตัวเอง หรืออยู่คนเดียวบ้าง และจำไว้ว่าการดูแลตัวเองเป็นสิ่งสำคัญ
9. ทำอะไรพิเศษๆ ที่ยังไม่เคยทำ ลองทำสิ่งที่ไม่เคยทำในวันเกิด เช่น จองดูการแสดง รับบริการนวด สปาในเดือนเกิด หรือออกไปทานอาหารค่ำ ทำสิ่งที่ทำให้มีความสุขและลืมความเศร้าไปได้
ยังไงก็ตาม วันเกิดก็เป็นแค่วันหนึ่งในปีเท่านั้น อย่าให้ความเศร้ามาทำให้เราพลาดโอกาสที่จะทำอะไรสนุกๆ หรือรู้สึกดีกับตัวเองได้ ถ้าเครียดก็แค่หายใจลึกๆ แล้วคิดซะว่า "วันนี้เราจะทำให้มันเป็นวันของเรา!" เพราะท้ายที่สุดแล้ว ความสุขมันก็อยู่ในมือเราเอง!
